Bộ luật Hammurabi quy định mức phí dành cho bác sĩ phẫu thuật và hình phạt dành cho hành vi sơ suất

10/10/2023 - 21:29 1.795 lượt xem

A A^- A⁺ []

NIÊN ĐẠI 1800 TRƯỚC CÔNG NGUYÊN

Bộ luật Hammurabi quy định mức phí dành cho bác sĩ phẫu thuật và hình phạt dành cho hành vi sơ suất

Nguyễn Thị Ngọc Trang

Những bộ luật đầu liên được ra đời như thế nào? Chúng có đủ tính minh bạch và đem lại công bằng cho mọi người không khi xã hội thời bấy giờ còn phân chia nhiều tầng lớp xã hội. Những ai cố tình làm sai sẽ bị xử phạt như thế nào? Và ngay cả những vị bác sĩ chỉ chuyên tâm cứu giúp bệnh nhân, họ sẽ gặp phải điều gì khi chẳng may có sự cố y khoa ngoài ý muốn.

Cùng xem qua bộ luật được ban hành bởi vị hoàng đế Hammurabi đệ lục của đế chế Babylon cổ đại có thực sự rùng rợnrơn như chúng ta vẫn thường nghe không nhé.

Sơ lược về bộ luật Hammurabi.

Bộ luật Hammurabi là một trong những bộ luật thành văn sớm nhất và đầy đủ nhất. Có 282 điều luật, trong đó 9 điều luật (215-223) là đề cập về thực hành y khoa, bộ luật đã lập ra các tiêu chuẩn cho những tương tác thương mại (commercial interactions) và đặt ra các hình phạt và khoản tiền phạt để đạt được công lý.

Hammurabi được đặt ra dựa trên cha đẻ của bộ luật này. Đó chính là hoàng đế Hammurabi đệ lục của đế chế Babylon cổ đại - đương nhiệm từ 1792 - 1750 trước công nguyên. Thời đại này đã chứng kiến sự giao thoa giữa y học và pháp luật qua bộ luật này. Được biết, tên vị hoàng đế này được lấy từ sự pha trộn văn hóa, Hammu có nghĩa là “gia đình” trong tiếng người Amorite, còn rapi có nghĩa là “tuyệt vời” trong tiếng người Akkadian - cũng là ngôn ngữ phổ biến của Babylon lúc bấy giờ.

Hiện nay, thành Babylon vào thời đại Hammurabi đã bị chôn vùi dưới lớp nước biển cho nên bất cứ văn kiện nào ông ta giữ đã bị tiêu tan từ lâu. Nhưng những phiến bằng đất sét được khám phá ở những địa điểm cổ đại khác có thấy thoáng qua về tính cách cũng như lối cai trị của vị hoàng đế.

Và di sản mà chúng ta đã tìm thấy đó chính là tấm bia đá đen chứa Bộ luật Hammurabi được chạm khắc từ một phiến diorit nặng bốn tấn, một loại đá bền nhưng cực kỳ khó chạm khắc. Trên cùng của nó là một bức phù điêu cao hai mét rưỡi mô tả một vị thần Hammurabi đang đứng nhận luật—được tượng trưng bằng một thước đo và thước dây—từ Shamash đang ngồi, vị thần công lý của người Babylon. Phần còn lại của tượng đài cao 7 foot 5 inch được bao phủ bởi các cột khắc chữ hình nêm.

Bộ luật Hammurabi bao gồm nhiều hình phạt khắc nghiệt, đôi khi yêu cầu cắt bỏ lưỡi, tay, ngực, mắt hoặc tai của bên phạm tội. Nhưng bộ luật cũng là một trong những ví dụ sớm nhất về việc một người bị buộc tội được coi là vô tội cho đến khi được chứng minh là có tội.

Khi bộ luật Hammurabi được áp dụng thực tế

282 sắc lệnh đều được viết dưới dạng điều kiện nếu-thì.

Nếu một người đàn ông đánh cắp một con bò, thì anh ta phải trả lại gấp 30 lần giá trị của nó. Các sắc lệnh bao gồm từ luật gia đình đến hợp đồng nghề nghiệp và luật hành chính, thường phác thảo các tiêu chuẩn công lý khác nhau cho ba tầng lớp xã hội Babylon—tầng lớp hữu sản, người tự do và nô lệ.

Một ví dụ khác cụ thể hơn về bộ luật này khi áp dụng trong y khoa như sau: phí bác sĩ để chữa vết thương nặng sẽ là 10 đồng bạc shekel cho một quý ông, 5 đồng bạc shekel cho người tự do và 2 đồng bạc shekel cho nô lệ.

Các hình phạt cho sơ suất cũng theo cùng một hệ thống: một bác sĩ giết một bệnh nhân giàu có sẽ bị chặt tay, trong khi chỉ cần bồi thường tài chính nếu nạn nhân là nô lệ.

Các quy định về y khoa trong bộ luật Hammurabi

Y học, thầy thuốc thời xưa thường không được coi trọng, họ thường phải đối mặt với những điều khắc nghiệt, bị tầng lớp cai trị gán mọi tội lỗi khi không thể cứu sống bệnh nhân và đưa ra những quy định nghiêm khắc để điều chỉnh ngành y, chính vì thế y học thời xưa thiếu đi những yếu tố thuận lợi để phát triển. Nhưng sau khi lên trị vì, vua Hammurabi đã ban hành bộ luật Hammurabi và có đề cập đến một vài điều luật về y học và thầy thuốc, đây như là một văn bản đầu tiên có sự giao thoa giữa luật pháp và y học trong thời kỳ đầu của nền văn minh nhân loại [2].

Nhưng những niềm tin thời bấy giờ vẫn vô cùng lạc hậu, họ tin rằng bệnh tật là sự can thiệp của các yếu tố siêu nhiên, ma quỷ, linh hồn hay là cơn thịnh nộ của thần linh. Người bị ốm đau bệnh tật là cái giả phải trả cho những tội ác của họ. Như Ashakku là con quỷ tiêu thụ, lira tinh thần dịch bệnh, Alu gây mù, Nergal gây sốt, Tiu gây đau đầu, và Namtar là ác quỷ tinh thần chịu trách nhiệm về bệnh dịch hạch. Chính vì những niềm tin đó mà các thầy thuốc ở thời kì này cũng đều xuất thân từ giới linh mực, ma thuật và tôn giáo. Và được chia làm 3 nhóm người: Thầy bói, phù thủy và thầy thuốc. Trong bộ luật Hammurabi này có đề cập đến chủ yếu là đối tượng thầy thuốc người chủ yếu xuất thân là bác sĩ thú y hoặc thợ cắt tóc. Thợ cắt tóc được xếp vào nhóm thầy thuốc do lúc bấy giờ họ đã thực hiện những việc mà được coi như là phẫu thuật thẩm mỹ trong việc đánh dấu nô lệ và thực hiện nhưng phẫu thuật nha khoa. [5]

Nhưng do trong thời kỳ này, xã hội vẫn còn phân hóa mạnh với 3 tầng lớp chính nên các điều luật về Y học trong bộ luật này cũng có sự ảnh hưởng bởi yếu tố tầng lớp. Và dưới thời vua Hammurabi, xã hội có 3 tầng lớp chính: awīlum, muškēnum và wardum [4][5].

Awīlum - được coi là tầng lớp thượng lưu gồm: quý tộc, doanh nhân, lãnh chúa phong kiến, đàn ông tự do, quý ông, địa chủ lớn, quân đội, các nhà lãnh đạo, quan chức cung điện, các chuyên gia và các linh mục đền thờ [5].

Muškēnum - tương đương với tầng lớp trung lưu: những người đàn ông tự do có thể nghèo hoặc có thể giàu, thường dân có thể sở hữu tài sản nhỏ, nông dân thuê, thợ thủ công, thương nhân, lao động thuê và thậm chí cả nô lệ cũ [5].

Wardum - tầng lớp nô lệ, là những kẻ yếu thế bị trói buộc và trao đổi như một món hàng hóa [4][5].

Và bộ luật Hammurabi quy định 9 điều về thầy thuốc gồm từ điều 215 đến 223. [2]

Điều 215: Nếu như thầy thuốc điều trị một vết thương nghiêm trọng cho một người nào đó bằng bronze lancet, và cứu sống được họ, hoặc mở vùng thái dương của người đó bằng bronze lancet, và bảo vệ được mắt của họ, thì vị thầy thuốc đó sẽ nhận được 10 đồng bạc shekels [2][3].

(Bronze lancet, được tìm thấy ở Ephesus )

( Điều 215 của bộ luật Hammurabi [3])

Điều 216: Nếu bệnh nhân trong điều 215 mà thuộc tầng lớp muškēnum, thì thầy thuốc sẽ nhận được 5 đồng bạc shekels [2][3].

( Điều 216 của bộ luật Hammurabi [3] )

Điều 217: Nếu bệnh nhân trong điều 215 là một nô lệ thì người chủ của họ phải trả cho thầy thuốc 2 đồng bạc Shekels [2][3].

( Điều 217 của bộ luật Hammurabi [3] )

Điều 218: Nếu người thầy thuốc mà dùng Bronze lancet để chữa một vết thương nguy hiểm nhưng khiến người đó mất mạng, hay dùng Bronze lancet để mở phần thái dương của bệnh nhân mà khiến họ mù thì người thầy thuốc đó sẽ bị chặt tay [2][3].

( Điều 218 của bộ luật Hammurabi [3] )

Điều 219: Nếu như thầy thuốc mà chữa trị một vết

thương nguy hiểm cho một nô lệ hoặc một thường dân

bằng Bronze lancet mà làm họ mất mạng, thì thầy thuốc

phải bồi thường lại cho nạn nhân một nô lệ khác. [3]

( điều 219 của bộ luật Hammurabi [3] )

Điều 220: Nếu thầy thuốc mở vùng thái dương của bệnh nhân bằng bronze lancet mà làm mù mắt của bệnh nhân, thì bác sĩ phải bồi thường cho bệnh nhân bằng một nửa giá trị của bản thân mình [3].

( Điều 220 của bộ luật Hammurabi [3] )

Điều 221: Nếu bác sĩ đã làm lành xương gãy, hoặc chữa lành gân đau thì, bệnh nhân ( người sở hữu vết thương ) sẽ phải trả cho thầy thuốc 5 đồng bạc Shekels [3].